Wojny za czasów Mieszka I, Bolesława Chrobrego i Mieszka II
Mieszko I (960-992)
1) W 963 r. niemiecki wielmoża Wichman stanął na czele wojsk wieleckich i dwukrotnie napadł na Mieszka. Źródła podają, że pokonał go, zdobył wielkie łupy i zabiła brata Mieszka. Przyczyną walk było zapewne parcie Polski ku ujściu Odry, gdzie swoją strefę wpływów mieli także Wieleci.
2) W 967 r. Wichman napada ponownie na Mieszka. Udało mu się przy tym pozyskać do współpracy plemię Wolinian. Napastnicy uderzyli od północy, posuwając się prawdopodobnie wzdłuż Odry. Mieszko także wzmocnił się przed kolejną konfrontacją. Tym razem wspiera go oddział czeskiej jazdy. Jest to efekt sojuszu polsko-czeskiego, do jakiego doszło po zawarciu przez Mieszka ślubu z księżniczką Dobrawą i przyjęciu chrztu. Warto wspomnieć, że wcześniej Czesi byli bliskim sojusznikiem Wieletów. Wiadomo, że Wolinianie nie zabrali taboru, co może świadczyć o tym, że nie byli przygotowani na zbyt długą wyprawę. Polacy wpuścili napastników głęboko w swoje terytorium, tak by zmusić ich do długiego marszu i wyczerpać ich zapasy. W decydującej bitwie, która rozstrzygnęła losy wyprawy, Mieszkowi, jak można sądzić z przekazu, udało się narzucić przeciwnikowi swoje warunki. Wojska polskie uformowały od frontu całą piechotę, która czołowo starła się w pierwszej fazie bitwy z przeciwnikiem, po czym zaczęła się cofać (przypuszczalnie był to świadomy manewr). Wieleci postępowali za nią. W pewnym momencie na obu flankach pojawiła się jazda polska i czeska, która uderzyła z obu boków na Wieletów, doprowadzając do ich okrążenia. Przeciwnik został niemal całkowicie zniszczony. Wichmanowi z grupą wojów udało się ujść, jednak zginął w trakcie pościgu prowadzonego za niedobitkami jego wojsk przez jazdę polsko-czeską. Wkrótce po tym zwycięstwie udało się Mieszkowi opanować Pomorze Zachodnie, w tym Wolin, a być może także pewne obszary na lewym brzegu Odry.
3) Trzecia i najbardziej znana konfrontacja z tego okresu to wyprawa margrabiego Hodona z 972 roku, zakończona bitwą pod Cedynią. Pokrótce, przebieg wyprawy był taki, że Hodo, wraz z nielicznymi oddziałami niemieckimi, wsparty natomiast prawdopodobnie przez Obodrzyców, ruszył z Madgeburga na wschód, by przekroczyć Odrę nieopodal ujścia do niej Warty. Broniąca przeprawy koło grodu Cedynia grupa wojsk osłonowych została zaskoczona i zaczęła cofać się w stronę grodu. Inna wersja wydarzeń jest taka, że oddziały u przeprawy celowo pozorowały odwrót, by wciągnąć przeciwnika w zasadzkę. Po tym gdy napastnicy, rozciągnięci jak się wydaje w kolumnie, dotarli do położonej nieopodal Cedyni, zostali zaatakowani niespodziewanie przez jazdę polską i łuczników. Odcięto im odwrót, a w decydującym momencie walki uderzyła na nich również załoga grodu. Bitwa zakończyła się całkowitą klęską Hodona. Wskutek warunków naturalnych (rozciągające się szeroko w okolicy bagna) niewielu z jego wojów udało się ujść za Odrę. Więcej o bitwie pod Cedynią w poniższym wątku:
http://www.strategie.net.pl/viewtopic.php?t=5572
4) Przekazy wspominają o wyprawie w 979 r. cesarza Ottona II na Słowian. Przyjmuje się, że zaatakował wtedy Polskę, jednak poza tym o wyprawie nic pewnego nie wiadomo. Prawdopodobnie nie przyniosła żadnych efektów, ze względu na to, że cesarzowi nie udało się przedrzeć przez pas graniczny.
5) Ostatnią, bardzo istotną z punktu widzenia dalszych losów państwa Mieszka wojną są walki z Czechami w końcu jego panowania, w roku 990 i potem prawie do końca panowania. Tutaj mam do pewnego stopnia mam sprzeczne informacje. Początkowo Niemcy wspierać mieli Czechów, potem Polaków. Ostatecznie, acz z trudem, Mieszkowi udało się obronić swoje wcześniejsze zdobycze na Czechach (Śląsk, Małopolska).
Bolesław Chrobry (992-1025)
To najdłuższy ciąg zmagań i najpoważniejszy test systemu obronnego państwa pierwszych Piastów. Podzieliłem tę część na trzy okresy, przedzielane pokojami, aż do mającego charakter ostateczny pokoju w Budziszynie w roku 1018, który zakończył ten okres wojen.
1) Okres wojen w latach 1002-1005. W 1002 r. Bolesław, wykorzystując zaangażowanie cesarza Henryka II w sprawy wewnętrzne, zajmuje Milsko i Łużyce oraz gród Miśnię. W tym samym czasie Chrobremu udaje się przejściowo opanować Czechy. W 1003 r., po fiasku rokowań z cesarzem w Merseburgu, dokonuje wypadu za Łabę, by zapewnić sobie jak największe przedpole osłaniające podejście do właściwej linii obrony państwa na rzekach u zachodnich jego rubieży (na Odrze, Nysie Łużyckiej itd.). Właściwa rozgrywka zaczęła się w 1004 r. Henryk II uderza na kontrolowane jeszcze przez Bolesława Czechy i wypiera go stamtąd, by przeciągnąć następnie Czechów na swoją stronę i w ten sposób zwiększyć siły uderzeniowe. Po opanowaniu Czech w sierpniu-wrześniu 1004 r. kieruje się z Pragi do Milska i na Budziszyn, prawdopodobnie idąc przez Bramę Łużycką drogą na Zgorzelec. Cesarz, zdając sobie sprawę, że pora na działania wojenne w tym roku już się kończy, postanowił zapewnić sobie dogodny przyczółek przed kolejną wyprawą i zdobyć w tym celu gród Budziszyn. Polska załoga grodu broniła się dzielnie i przetrzymała Niemców dość długo, tak że już nic więcej w tym roku nie wskórali. Ostatecznie jednak za zgodą Bolesława musiała się poddać, zawarowawszy sobie wolne wyjście z bronią i ekwipunkiem.
Decydująca dla pierwszego okresu wojen kampania 1005 roku była pierwszym uderzeniem na wielką skalę. Niemcy przygotowali się do niej niezwykle starannie. Na wojnę cesarz zmobilizował rycerstwo feudalne, także z zachodnich rejonów państwa. W skład jego armii wejść mieli także Czesi, pod przywróconym rok wcześniej do władzy księciem Jaromirem, oraz Wieleci. Główny trzon wojsk cesarskich maszerował spod Magdeburga na wschód, podczas gdy od południa ciągnęli Czesi i Bawarzy, którzy dołączyli dopiero pod Dobrym Ługiem, zaś od północy Wieleci, którzy dołączyli pod Chociebużem. Zastosowano więc koncentrację sił w trakcie marszu. Zaletą tego rozwiązania było to, że oddziały grup południowej i północnej spędzały po drodze wysunięte jednostki Chrobrego, znajdujące się na przedpolu pasa granicznego. Połączona armia cesarska maszerowała następnie na Gubin i Krosno. Dalej miała posuwać się w głąb Wielkopolski. Chrobry zabezpieczył się dobrze przed uderzeniem. W pierwszej fazie Polacy podjęli działania dezinformacyjne, wykorzystując słabą orientację przeciwnika w terenie i podsyłając mu swoich przewodników, wskutek czego wydłużyli znacznie jego marsz. Przy pokonywaniu przez Niemców pierwszej linii obrony między Sprewą a Nysą Łużycką i Bobrem Polacy prowadzili na dużą skalę walki podjazdowe, wykorzystując szczególnie obfite tutaj lasy. Małe, nękające przeciwnika oddziały piesze zadawały mu duże straty. Tak pisze o taktyce polskiej piechoty Thietmar:
Kiedy dzielny rycerz Thiedbern dowiedział się, iż nieprzyjaciel zaczaił się, by zaatakować z boku nasze wojsko, zebrał potajemnie najlepszych rycerzy i chcąc samemu sobie przysporzyć sławy, postanowił podejść go i zniszczyć podstępem. Nieprzyjaciel jednak bardzo przezornie uciekł między gęsto leżące ścięte drzewa, aby tym skuteczniej móc nękać stąd nacierających. Wypuściwszy jak zwykle strzały, które u niego główny stanowią środek obronny, zabił z tej zasadzki, a następnie złupił owego Thiedberna, potem Bernarda, Izysa i Bennona, sławnych wasali biskupa Arnulfa – oraz wielu ich towarzyszy.
Oczywiście nie mogło to powstrzymać cesarza, który dotarł wkrótce do drugiej linii wzdłuż Odry i Bobru.
Bolesław usiłował zatrzymać przeciwnika na Odrze, by zagrodzić mu dalszy marsz w głąb terytorium swojego państwa. W tym celu silnie obsadzone zostały brody. Niemcy bezskutecznie szturmowali je przez 7 dni, po czym szykowali się już do budowy mostów, gdy szczęśliwie znaleźli na rzece inny, nieznany dotąd bród, który udało im się wykorzystać. Koncepcja Bolesława polegająca na obronie na linii Odry upadła. Wraz z całym wojskiem zgromadzonym pod Krosnem Odrzańskim wykonał on więc odwrót, by uniknąć walki w otwartym polu, gdzie przy przewadze przeciwnika nie miał szans na sukces. Chrobry cofał się na północ, nie zaś na Poznań, co wydawałoby się bardziej naturalne, w obszar silnie zalesiony, poprzecinany licznymi rzeczkami, m.in. linią Obry oraz ciągiem jezior zbąszyńskich, by po raz kolejny wciągnąć przeciwnika w trudny, nieznany mu teren, wydłużyć i spowolnić tym sposobem jego marsz oraz zadać mu straty. Wojska niemieckie szybko odczuły trudy tego marszu. Potem cesarz skręcił wprost na Poznań i jak podaje kronikarz Thietmar był już dwie mile od grodu, gdy nacisk książąt i feudałów sprawił, że poniechał kontynuowania wyprawy i przystąpił do rozmów pokojowych z Bolesławem, które prowadzono w grodzie poznańskim. Zawarty pokój przewidywał, że Bolesław zrzecze się Milska i Łużyc, ale zachowa niezależność. Po zawarciu pokoju w obozie niemieckim zapanowała wielka radość. Sytuacja logistyczna armii cesarza była bowiem trudna. Zmęczona i głodna nie nadawała się do prowadzenia dalszych działań. Tak więc, mimo przedarcia się przez pasy graniczne, prowadzone przez Polaków działania opóźniające i „mała wojna” na tyle wyczerpały przeciwnika, że ten mimo znacznej przewagi liczebnej, nie był w stanie zadać decydującego ciosu. Wojska Bolesława cały czas były nieuchwytne, uchylając się od bitwy i nękając Niemców, nic więc dziwnego, że ci zdecydowali się zakończyć ekspedycję na korzystnych dla siebie warunkach, co w razie kontynuowania kampanii mogło się z czasem stać problematyczne. Dalsze prowadzenie działań nie rokowało bowiem rozstrzygnięcia.
2) Drugi okres wojen to lata 1007-1013. Okres ten różnił się znacznie od poprzedniego. Przede wszystkim w czasie jego trwania nie doszło ani razu do wkroczenia wojsk nieprzyjacielskich na terytorium polskie, tak jak to miało miejsce w roku 1005. W pierwszej fazie wojny aktywniejszą stroną byli Polacy, w drugiej Niemcy. Walki toczyły się głównie o rozszerzenie z jednej strony oraz z drugiej o utrzymanie przedpola pasa obronnego państwa polskiego. Bolesław postarał się w tym okresie o nawiązanie kontaktów z Wieletami i Czechami, by odwieść ich od wspierania cesarza, co mu się w zasadzie udało. W 1007 roku Chrobry uderza na Niemców, dochodząc aż do rzeki Łaby i silnie pustosząc tamtejsze obszary. Wkrótce udaje mu się odzyskać gród Budziszyn, który oddać musiał w wyniku porozumień z 1005 r. W 1009 r. usiłuje opanować Miśnię, jednak Niemcy są tym razem czujni. Rok 1010 zaznacza się przejęciem inicjatywy przez przeciwnika. Cesarz usiłuje zorganizować wyprawę odwetową, ostatecznie nie udaje mu się jednak osiągnąć żadnych efektów. Cześć feudałów niemieckich, niechętna walce z groźnym księciem polskim, odmawia udziału w ekspedycji. Niemcy docierają w pobliże Nysy i Bobru i pustoszą obszary między tymi rzekami. Zła pogoda (obfite deszcze) i choroba Henryka II kładą kres dalszym działaniom. Kolejną wprawę planował cesarz na 1012 rok, jednak z niewiadomych przyczyn nie doszła ona do skutku. Znów istotnym czynnikiem był zapewne opór feudałów. Chrobry był jednak przygotowany do odparcia najazdu, a gdy ten nie nastąpił, pchnął zgromadzone siły do uderzenia na linię Łaby. Pokój zawarty w 1013 r. w Merseburgu kończył ten okres wojen. Chrobry odzyskiwał Milsko i Łużyce za cenę powinności lennych wobec cesarza. Były to ziemie, które stracił poprzednio. Stanowić one mogły znakomity obszar buforowy, zabezpieczający przed kolejnym najazdem, w której to roli miały okazję się niebawem sprawdzić.
3) Trzeci i ostatni okres wojen polsko-niemieckich za panowania Bolesława Chrobrego to lata 1015-1018. Rozpoczął się on wspólną wyprawą Niemców, Czechów i Wieletów. Wojska podległe cesarzowi podzielone zostały na trzy grupy. Grupa środkowa, pod dowództwem samego Henryka II, złożona z feudałów niemieckich, posuwała się centralnie z zachodu na wschód, kierując się na Krosno Odrzańskie. Od północy wspierać ją miała grupa pod dowództwem księcia Bernarda, składająca się z Sasów i Wieletów, kierująca się ku przejściom na wysokości Ziemi Lubuskiej. Od południa posuwać się miał z Czechami i Bawarami książę czeski Udalryk. Połączenie sił nastąpić miało na terytorium przeciwnika. Wojska cesarza działały więc trzema samodzielnymi członami. Niestety odległość geograficzna między nimi utrudniała ich współpracę. Zaletą takiego planu ataku mogła być natomiast dezorientacja przeciwnika co do kierunku uderzenia. Przebieg działań świadczy o dobrym przygotowaniu Polaków do odparcia najazdu i celowych przedsięwzięciach, które doprowadziły ostatecznie do udaremnienia planów cesarza. Przede wszystkim podjęli oni działania na południe od Sudetów, przez co całkowicie związali grupę południową księcia Udalryka. Jej uderzenie od południa było potencjalnie najgroźniejsze. Przez wyprzedzający atak na Czechy, udało się je całkowicie zdezorganizować. Thietmar wspomina tutaj również o uderzeniu współpracujących z Chrobrym wojsk morawskich na obszary położone nad Dunajem, co sprawiło, że część oddziałów z grupy południowej odeszła by je odeprzeć. Ostatecznie działania Udalryka ograniczyły się do opanowania pogranicznego grodu Businc, w okolicach Zgorzelca, gdzie przez resztę czasu toczył potyczki z oddziałami polskimi. Pozwoliło to Chrobremu skupić większość sił na północy i w centrum, naprzeciw Henryka i księcia Bernarda. Centralny odcinek objął syn Chrobrego, Mieszko, późniejszy Mieszko II, podczas gdy on sam kierował walkami z grupą północną.
Księciu Bernardowi po początkowo bardzo skutecznej obronie linii dolnej Odry udało się ją ostatecznie sforsować. Jako że w tym samym czasie Henryk znalazł się pod Krosnem, Bolesław zmuszony był odskoczyć. Bernarda powstrzymywano działaniami podjazdowymi, tak że nie udało mu się posunąć w głąb kraju. Spustoszył jedynie obszary przyległe do rzeki, po czym wskutek pogłębiających się problemów wycofał się, donosząc cesarzowi o niemożności wykonania zadania. Tak pisze o tym Thietmar:
Książę Bernard zaś, nie mogąc przybyć wraz ze swoimi na pomoc cesarzowi, jak ten mu był polecił, doniósł mu o sytuacji i o przyczynie niewykonania rozkazu przez wysłanych doń potajemnie pieszych gońców, po czym spustoszywszy okolicę powrócił do domu.
Tymczasem środkowa grupa została spowolniona działaniami podjazdowymi podczas przemarszu przez kontrolowane przez Bolesława Milsko i Łużyce. W początkach sierpnia cesarz dotarł do Krosna Odrzańskiego. Z miejsca zaproponował broniącemu go Mieszkowi kapitulację, co ten oczywiście odrzucił. Rozpoczęły się więc krwawe walki wokół brodów. Niemcy odnieśli w nich sukces, gdyż udało im się pokonać oddziały obrońców i przeprawić na wschodni brzeg rzeki. Byłoby to znaczące wydarzenie, gdyby wsparły je działania dwóch pozostałych grup – północnej i południowej. Te jednak zostały już przez Polaków odprawione do domu. Gdy Henryk dowiedział się o załamaniu koncepcji ataku, pamiętając doświadczenia roku 1005, postanowił nie iść dalej w głąb państwa polskiego, lecz pomaszerować w kierunku sojuszniczych Czech. Skierował więc swoją armię inną trasą niż przybyła – na południe, przez Śląsk. Oddziały polskie cały czas nękały wojska cesarza. Z czasem, wraz z wyczerpywaniem się środków i, co naturalne w wojnach średniowiecznych, pogarszaniem się sytuacji logistycznej, morale i wartość bojowa przeciwnika malały. Gdy armia niemiecka była na Śląsku, Henryk decyduje się ją porzucić i sam z niewielkimi siłami przedziera się w stronę Czech. Odejście wodza załamało, jak się wydaje, ducha jego ludzi. Polacy wykorzystują ten krytyczny moment i atakują wyczerpane oddziały cesarskie. Tak relacjonuje ten epizod Thietmar:
Po pewnym czasie nieprzyjaciele ukryci w pobliskim lesie wznieśli potrójny okrzyk i zaraz potem rzucili się na nasze wojsko z łucznikami, którzy nadbiegali w zamieszaniu. Nasi dzielny stawiali opór przy pierwszym i drugim ataku i zabili wielu spośród nadbiegających. Lecz nieprzyjaciele, nabrawszy otuchy na widok ucieczki niektórych spośród naszych, zwarli się i uderzywszy powtórnie rozpędzili wszystkich i wybili pojedynczo przy pomocy zdradzieckich strzał. Arcybiskup Gero i ranny palatyn Burchardt ledwo uszli z życiem i donieśli o tym cesarzowi. Młodociany Ludolf dostał się z garstką do niewoli. Polegli i ze zbroi odarci zostali: grafowie Gero i Folkmar oraz dwustu najprzedniejszych rycerzy.
Niemcy ponieśli więc w Polsce całkowitą klęskę. Walki w 1015 r. miały jeszcze dalszy epilog, mianowicie wojska polskie przeszły do pościgu i uderzyły na obszary na linii rzeki Łaby, oblegając strategiczny gród Miśnię, której podgrodzia udało się opanować. Niemców uratował przybór wód Łaby, który uniemożliwił dokończenie oblężenia.
Kolejna, ostatnia już za życia Chrobrego wyprawa niemiecka na ziemie polskie miała miejsce w roku 1017. Henryk II wyciągnął wnioski z poprzednich ekspedycji i starał się wprowadzić pewne innowacje. Z poprzedniego planu zachowano więc uderzenie grupy południowej z Czech, pozostałe wojska skoncentrowano jednak od razu. Miejscem zbiórki była Licykawa koło Magdeburga. W trakcie marszu przez Łużyce postanowiono omijać szerokim łukiem grody kontrolowane przez oddziały Bolesława. Trasa marszu i punkt przełamania polskiej obrony wybrano bardziej na południe. Armia niemiecka miała więc tym razem przeprawiać się przez Nysę Łużycką i Bóbr. Kampania zaplanowana została starannie i wydawało się, że tym razem Niemcom uda się dopiąć swego. Tradycyjnie wspierali ich Czesi i Wieleci. Cesarz mając większość armii w ręku, mógł łatwiej kontrolować swoje siły i wytworzyć odpowiednią przewagę na głównym kierunku, czego mu zabrakło w roku 1015. Jak dwa lata wcześniej, Chrobremu udało się przez dywersyjny atak na Czechy i na Austrię związać południowe zgrupowanie. Szczególnie bolesne straty ponieśli w tych walkach Bawarzy.
Główne siły przekroczyły tymczasem Nysę i Bóbr powyżej Krosna, kierując się w stronę Głogowa, w okolicach którego zamierzały przebyć Odrę. Samego grodu Niemcy nie szturmowali, jako że był silnie umocniony. Thietmar wspomina o działaniach prowokacyjnych Bolesława wobec stojącego pod Głogowem Henryka. Książę polski starał się odwieść go od prób przeprawy przez Odrę i zmusić jego wojska do bitwy w niekorzystnych warunkach. Henryk częściowo uległ presji, o tyle że porzucił myśl forsowania Odry, postanowił natomiast maszerować na południe, w kierunku ważnego śląskiego grodu Niemcza. Być może dalszym czynnikiem, który go do tego skłonił, była inwazja syna Bolesława, Mieszka na Czechy, tradycyjnego cesarskiego sojusznika w wojnach z Polską, którym Henryk mógł chcieć udzielić tym samym wsparcia. Pod Niemczą siły niemieckie pojawiły się dość niespodziewanie. W ostatniej chwili udało się Polakom wzmocnić obrońców grodu częścią wysłanej naprędce odsieczy. Rozpoczęło się trwające przeszło trzy tygodnie oblężenie, w którym załoga grodu mężnie i skutecznie odpierała niemieckie ataki. Thietmar wspomina między innymi o udanym użyciu przez oblężonych machin:
Cesarz kazał naszym zbudować różnego rodzaju machiny oblężnicze, wnet atoli ukazały się bardzo podobne do nich u przeciwnika. Nigdy nie słyszałem o oblężonych, którzy by z większą od nich wytrwałością i bardziej przezorną zaradnością zabiegali o swoją obronę. Naprzeciw pogan wznieśli święty krzyż w nadziei, iż pokonają ich z jego pomocą. Gdy zdarzyło im się coś pomyślnego nie wykrzykiwali nigdy z radości, ale i niepowodzenia również nie ujawniali przez wylewanie skargi.
Po dłuższych przygotowaniach armia cesarska wprowadziła do użycia machiny oblężnicze i rozpoczęła szturmowanie grodu. Walki okazały się dla obu stron bardzo krwawe. Thietmar pisze o nich następująco:
(...) cesarz (...) nakazał szturmowanie grodu, lecz wnet zobaczył jak te machiny szybko spłonęły od ognia rzuconego z wałów. Następnie Udalryk próbował ze swoimi wspiąć się na wały obronne, lecz nic nie wskórał. Również zrzucono z nich Luciców, kiedy podjęli podobną próbę. Cesarz widząc, jak daremne są wysiłki jego chorobą trapionego wojska, udał się bardzo uciążliwym marszem do Czech.
Nic nie wskórawszy cesarz rozpoczął więc odwrót przez Śląsk w kierunku Czech. Po drodze doszło do incydentu z Wieletami, którym znieważono ich bogów, tak że mało nie doszło do zerwania z nimi sojuszu. Równolegle warto wspomnieć o wypadzie wojsk polskich nad Łabę, które obległy gród Biała Góra oraz spustoszyły tamtejsze okolice. Jednocześnie, gdy walczono pod Niemczą od północy próbowali wedrzeć się do kraju Bolesława pomiędzy Lubuszem i Kostrzynem Wieleci i Obodrzyce, jednak jak podaje Thietmar, spotkał ich tu srogi zawód i zostali odparci ze znacznymi stratami.
W 1018 roku zostaje zawarty pokój w Budziszynie. Polska utrzymuje Milsko i Łużyce.
Mieszko II (1025-1034)
Wojny na granicy zachodniej toczone za czasów Mieszka II do 1031 r. charakteryzowały się tym, że działania prowadzone w większości były poza terytorium Polski. Polacy byli często stroną ofensywną, wykonując uderzenia wyprzedzające.
1) 1028 r. – kampania wyniszczająca prowadzona przez wojska polskie na obszarach położonych nad Łabą. Polacy uderzyli nad wschodnią Saksonię, docierając aż do rzeki Sali.
2) 1029 r. – odwetowa wyprawa cesarza Konrada II na Polskę. Przekazy dotyczące tej ekspedycji są skąpe. Wiadomo, że cesarz skoncentrował swoje wojska nad Łabą i stamtąd ruszył przez Milsko i Łużyce z zamiarem przekroczenia granic Polski. Mieszko bronił się wzdłuż Odry, gdyż od południa spodziewał się inwazji wspierających cesarza Czechów. Polacy nasłali Niemcom złych przewodników. Gdy czas wyprawy się dłużył, cesarz zmienił plany i postanowił oblec Budziszyn. Czesi wobec braku uderzenia głównych sił ograniczyli się na południu do pustoszenia obszarów w górnych biegach Bobru i Nysy. Oblężenie Budziszyna nie udało się i ostatecznie Niemcy odeszli z niczym.
3) 1030 r. – wyprzedzająca wyprawa Mieszka II na Niemcy. Wiadomo, że wspierali go w tym roku Wieleci. Prawdopodobne jest także, że udało mu się pozyskać niektórych feudałów niemieckich niechętnych cesarzowi. Terenem działań stały się ponownie obszary nad Łabą i Salą. Najazd był wyjątkowo niszczący. Źródła wspominają m.in. o 9 tysiącach jeńców wziętych przez Mieszka. Dopiero po pewnym czasie feudałom niemieckim udało się zorganizować skuteczną obronę, która zmusiła Polaków i Wieletów do odstąpienia.
4) 1031 r. – bunt wewnętrzny wzniecony przez braci Mieszka II – Ottona i Bezpryma, połączony z najazdem z Niemiec i z Rusi, doprowadza do upadku państwa. Wszystko wskazuje na to, że Polska, mająca wcześniej wspierające ją sojusze, m.in. z Węgrami, znalazła się wówczas w stanie izolacji międzynarodowej. Szczegóły najazdu niemieckiego są słabo znane.
Rocznik Hildesheimski mówi jedynie tyle:
Cesarz z małym wojskiem Sasów jesienną porą najechał Słowian i Mieszka, który długo stawiał mu opór, zmusił do zwrócenia mu krainy łużyckiej z kilkoma miastami i zdobyczą zagarniętą w poprzednim okresie w Saksonii, i do zawarcia pokoju pod przysięgą.
Po stronie niemieckiej w wyprawie wzięli więc udział jedynie feudałowie niemieccy, bez Czechów oraz wspierających dawniej cesarza Wieletów. Do tego, jak podaje źródło, było ich niewielu. Mimo to udało im się osiągnąć decydujący sukces. Mieszko II musiał zawrzeć pokój z Konradem II, a wkrótce przejściowo stracił tron. Odzyskawszy go zdał się na łaskę cesarza, m.in. za cenę rezygnacji z korony królewskiej i przejściowego podziału kraju.
Tzw. Brama Łużycka (nazwa mówi sama za siebie), znajdująca się u podnóża Sudetów, pozwalała przekroczyć Nysę Łużycką w jej górnym biegu, gdzie była jeszcze niezbyt szeroka. Wykorzystywała też lukę w zalesieniu jaka występowała między podnóżem Sudetów a dolną krawędzią Borów Dolnośląskich.