Odkryto najstarszy kościół w Polsce?

Od upadku starożytnego Rzymu do upadku Konstantynopola.
Awatar użytkownika
Andreas von Breslau
Kapitän zur See
Posty: 1625
Rejestracja: środa, 17 maja 2006, 12:10
Lokalizacja: Warszawa

Odkryto najstarszy kościół w Polsce?

Post autor: Andreas von Breslau »

W Poznaniu zostały odkryte pozostałości kaplicy ufundowanej przez żonę Mieszka I - Dąbrówkę. To najprawdopodobniej pierwszy chrześcijański kościół, jaki powstał na ziemiach polskich


Archeolodzy od dawna podejrzewali, że książęca siedziba Mieszka I i kaplica ufundowana przez Dąbrówkę musiały znajdować się na Ostrowie Tumskim w Poznaniu. Pierwsze badania prowadzono tam już w okresie międzywojennym. Jednak ani one, ani te z kolejnych lat niczego nie wyjaśniły. Dopiero w 1999 r. archeolodzy z Instytutu Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza natrafili przy kościele Najświętszej Marii Panny na Ostrowie na pozostałości murów okazałego kamiennego palatium Mieszka (wczesnopiastowski pałac), w którym książę mieszkał wraz z Dąbrówką w momencie chrztu Polski. Zaczęli podejrzewać, że gdzieś w pobliżu powinny być zatem pozostałości kaplicy Dąbrówki - pierwszej chrześcijańskiej świątyni na ziemiach polskich.

Ufundowana przez Dąbrówkę

Palatium, jak wynika m.in. z badań dendrochronologicznych (określanie wieku drewna na podstawie układu słojów), powstało ok. połowy X w. - Mieszko I, przygotowując się do ślubu z Dąbrówką odpowiadającego jego politycznym aspiracjom, wybudował siedzibę, która czyniła go godnym ręki chrześcijańskiej księżniczki. Decyzja o przyjęciu chrześcijaństwa musiała pociągnąć za sobą konieczność zapewnienia miejsca do sprawowania liturgii - opowiada prof. Hanna Kóeka-Krenz z Instytutu Prahistorii UAM, która kieruje badaniami na Ostrowie Tumskim. - Zgodnie z ówczesną regułą przy palatium książęcym powinna znajdować się kaplica - potwierdza prof. Marek Derwich z Uniwersytetu Wrocławskiego, znawca wczesnych polskich kościołów.

Ślub Mieszka i Dąbrówki odbył się w 965 r., a kaplica na Ostrowie Tumskim mogła być pierwszą z ufundowanych przez czeska księżniczkę. Hipoteza ta ma potwierdzenie w źródłach - w "Kronice polsko-śląskiej" z XIII w. fundację poznańskiej kaplicy wiązano właśnie z osobą żony Mieszka.

W 966 r. w Poznaniu i na Ostrowie Lednickim dokonano chrztu elity państwa piastowskiego - sam Mieszko mógł zostać ochrzczony wcześniej w Ratyzbonie.

Wyniki przeprowadzanych w kolejnych sezonach badań palatium potwierdzały hipotezę, że pod kościołem Najświętszej Maryi Panny kryją się pozostałości kaplicy Dąbrówki. Przy południowej ścianie palatium archeolodzy natrafili na pozostałości tynków z X w. - Niektóre zostały zabarwione pigmentami charakterystycznymi dla malarstwa ściennego: bielą wapienną, czerwienią żelazową i błękitem - opowiada prof. Kóeka-Krenz. - Błękitny barwnik to ultramaryna, niezwykle droga (jej ceny porównywalne były z ceną złota), sprowadzana z zagranicy i używana zwykle do pokrywania szat Matki Boskiej. W tym samym miejscu odkryte zostały też drobne kawałki kościanej okładziny wczesnośredniowiecznego relikwiarza. Natomiast przy północnej ścianie palatium natrafiliśmy na rarytas - kostki mozaikowe z przełomu X i XI w., z których układano w owym czasie dekoracje ścienne - dodaje profesor. Odkrycia te potwierdzają wysoką pozycję społeczną fundatora świątyni i jej splendor.

Najstarsza w Polsce

Kilka tygodni temu wnętrze kościoła NMP przebadano radarem ziemnym firmy Georadar z Wrocławia. Georadar wykorzystuje zjawisko rozchodzenia się fal elektromagnetycznych z różną prędkością w różnych ośrodkach. Rejestruje zmiany tej prędkości wraz z głębokością, na której ona zachodzi. Jeśli więc metr pod ziemią znajdują się np. pozostałości kamiennego murku, georadar zarejestruje go jako anomalię na poziomie jednego metra.

Badanie kościoła NMP przyniosło rewelacyjne rezultaty potwierdzające przypuszczenia archeologów. Okazało się bowiem, że palatium było połączone z dodatkową budowlą. - Jeśli na poznańskim Ostrowie Tumskim znajdują się pozostałości siedziby Mieszka I, georadar teoretycznie pokazał kaplicę Dąbrówki - mówi prof. Marek Derwich. - Świątynia pochodziłaby w takim przypadku z czasów przyjęcia chrztu i tworzenia się państwa Piastów. To najważniejszy moment naszej historii - Kóeka-Krenz. - Ale całkowitą pewność będziemy mieli wtedy, kiedy przeprowadzimy badania archeologiczne - dodaje.

Wyniki badań georadarowych w kościele NMP pokazują pozostałości murków, które układają się w prostokątny kształt przylegający do dłuższej, wschodniej ściany palatium. - Kaplica mogła mieć postać budowli salowej z niewielką apsydą (pomieszczenie zamykające prezbiterium lub nawę świątyni, najczęściej półkoliste) od strony wschodniej - mówi prof. Kóeka-Krenz. - Takie wzory są znane z architektury wielkomorawskiej i czeskiej X wieku. A Dąbrówka była przecież księżniczką czeską. Prostokątny kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny znajdował się np. na grodzie praskim - dorzuca pani profesor.

Sprawa kształtu kaplicy nie jest jednak do końca przesądzona. - Być może georadar pokazał pozostałości późniejszej romańskiej przebudowy, a pierwotna kaplica była rotundą - tłumaczy profesor. W przeszłości przebudowy dokonywano na fundamentach wcześniej istniejącej budowli.

Wyniki badań georadarowych zostały naniesione na szkic przedstawiający usytuowanie palatium Mieszka I. - Pozostałości muru "wyłowionego" przez georadar we wnętrzu kościoła NMP stanowią idealne przedłużenie ściany wschodniej palatium, której fragmenty odkryliśmy na zewnątrz jego bryły - mówi prof. Kóeka-Krenz.

Poznańska kuria nadal nie wydała zgody na wykonanie przez naukowców badań archeologicznych pod kościołem NMP. - W całej Europie takie badania to norma. W Polsce archeolodzy prowadzą je m.in. we wrocławskiej, w poznańskiej i gnieźnieńskiej katedrze oraz w kościołach w Mogilnie, Trzemesznie i Lubiniu - wyjaśnia prof. Kóeka-Krenz.

A tu, pod linkiem, znajdziecie też ładny szkic: http://serwisy.gazeta.pl/wyborcza/1,345 ... 5-05-06-05
Muss ich sterben, will ich fallen
Awatar użytkownika
Arteusz
Praetor
Posty: 3144
Rejestracja: niedziela, 7 października 2007, 16:17
Lokalizacja: Kielce
Been thanked: 1 time

Post autor: Arteusz »

Ostatnio przeglądam uważniej dział Sredniowiecze i "odkryłem" ten temat.
Jeżeli mogę dodać swoje trzy grosze (wiadomo jak wiedza historyczna jest przedstawiana w gazetach).
Odkryto nie kościół ale kaplicę przy palatium.
Rozwijając moją uwagę:
Pierwsze badania przy kościele NMP na Ostrowie Tumskim zostały podjęte w 1939 roku, jednak większa część dokumentacji zaginęła w czasie wojny, a ich wyniki nie zostały opracowane. Kolejne prace w pobliżu świątyni prowadzono w 1946 roku pod kierownictwem W. Hensla. Po północnej stronie kościoła, równolegle do jego ściany, na głębokości ponad 2 metrów dotarto do ciągu dużych kamieni wiązanych gliną. Stanowiły one zapewne pozostałość fundamentu, ale z uwagi na przerwanie prac nie dało się ustalić żadnych konkretnych wniosków. Mimo braku ustaleń, w literaturze pojawiły się głosy, że obecna świątynia wznosi się na miejscu pierwotnej kaplicy dworskiej, a jej wezwanie NMP jest przejęciem wzorów ideowych z Zachodu po połowie X wieku i stanowi symbol strażniczki domu panującego . Dopiero po 50 latach, w 1996 roku przeprowadzono metodami geofizycznymi (radarem ziemnym) badania we wnętrzu i najbliższej okolicy kościoła.
Rozpoznanie to ujawniło, że pod prezbiterium zalegają pozostałości kaplicy grodowej, w formie rotundy z absydą, która łączyła się od wschodu z budynkiem pałacowym. Badania radarowe otoczenia świątyni wykazały niejednorodności podłoża, układające się w pasy równoległe do dłuższej osi budynku . Prace archeologiczne, którymi kierowała H. Kóćka – Krenz, rozpoczęły się w 1999 roku. W ich wyniku możliwe stało się określenie założeń architektonicznych palatium .
Budynek pałacowy został założony na osi północ – południe, z wejściem umieszczonym w ryzalicie ściany wschodniej, przy jej południowo – zachodnim narożniku. Szerokość budowli w jej zasadniczej bryle wynosi 11,7 metra, a wraz z wysuniętą przed lico ścianą partii wejściowej – niemal 14 metrów. Długość natomiast może osiągać ponad 30 metrów; jej określenie warunkuje odkrycie reliktów północnej ściany.
Łączna powierzchnia użytkowa może sięgać 330 m2 na każdej z dwóch kondygnacji. Budowla posadowiona była na fundamencie o szerokości 1,5 metra i głębokości posadowienia dochodzącej do 1,2 metra, wykonanego z luźno ułożonych kamieni przesypanymi ziemią i surową gliną. Ściany palatium zbudowane były z płytek kamiennych, łączonych zaprawą gipsową i były tylko nieznacznie węższe od fundamentów i osiągały 1,3 metra szerokości. Pokrywały je gipsowe tynki, zarówno we wnętrzu, jak i na zewnątrz budynku. Podłogę stanowiła wylewka zaprawy położonej na warstwę drobnych kamieni. Z pałacem od wschodu była bezpośrednio powiązana orientowana kaplica grodowa, zbudowana na planie centralnym. Jej istnienie pod obecnym kościołem NMP ujawniły badania geofizyczne. Do zachodniej ściany palatium przylegał drewniany budynek (blisko jego północno – zachodniego narożnika). Z badań wynika, że mieściła się w nim pracownia złotnicza. Świadczy to, że pod okiem księcia przetwarzano złoto zapewne na ozdoby dla bliskich mu osób, a także na przedmioty kultu religijnego jako dary dla tutejszej świątyni.Badania archeologiczne przy kościele NMP potwierdziły istnienie kamiennego palatium w części książęcej grodu poznańskiego w drugiej połowie X wieku. O takiej chronologii świadczą m. in.: formy fundamentów (rodzaj kamieni, sposób posadowienia, obecność białych i różowych zapraw gipsowych, zbieżność z fundamentami przedromańskiej katedry w Poznaniu i zespołu budowli na Ostrowie Lednickim); pod fundamentem uchwycono pozostałości osadnictwa datowanego na IX wiek, w postaci spalonych konstrukcji drewnianych, zapewne po zabudowie półziemiankowej; uściślenie okresu budowy przyniosły analizy dendrochronologiczne (drewno pochodziło z belki progowej partii wejściowej oraz z konstrukcji stabilizujących, położonych pod stopy fundamentowe). Analiza wykazała, że budynek pałacowy został zbudowany już około 950 roku.
Połączenie źródeł pisanych z rezultatami badań wykopaliskowych, skłania do wniosku, że wzniesienie zespołu pałacowo – sakralnego łączy się ściśle z książęcym mariażem Mieszka I z Dobrawą. Dotychczas przyjmowano, że przebudowa grodu poznańskiego była następstwem małżeństwa. Tymczasem okazało się, że akcje budowlane poprzedziły tę uroczystość. Mieszko I musiał więc nosić się z zamiarem ślubu znacznie wcześniej i przygotowywał się do wprowadzenie go w życie, poprzez nadanie swej czołowej siedzibie takiej formy, która czyniła go godnym ręki chrześcijańskiej księżniczki.

Na podstawie:
H. Kóćka-Krenz, Badania zespołu pałacowo-sakralanego na Ostrowie Tumskim w Poznaniu [w: ] A. Buko, Z. Świechowski (red.), Osadnictwo i architektura ziem polskich w dobie zjazdu gnieźnieńskiego, Warszawa 2000
H. Kóćka-Krenz, Zespół pałacowo-sakralny na grodzie poznańskim [w: ] Sz. Skibiński (red.), Polska na przełomie I i II tysiąclecia, Poznań 2001.
Kóćka-Krenz H., Dzieje Ostrowa Tumskiego w Poznaniu przed lokacją miasta, „Kronika Miasta Poznania”, nr 1, 2003
Kóćka-Krenz H., Poznań w dobie zjazdu gnieźnieńskiego w świetle najnowszych odkryć archeologicznych [w: ] W. Dzieduszycki, M. Przybył (red.), Trakt cesarski. Iława-Gniezno-Magdeburg, Poznań 2002.
Moje gry
Szlachectwa nie nabiera się przez urodzenie, ale przez czyny.
"Moim obowiązkiem, jako patrioty, nie jest umrzeć za swój kraj, ale sprawić, żeby wróg oddał życie za własny".
ODPOWIEDZ

Wróć do „Historia średniowieczna”